Megalithen

Megalithen

Ik vond de hunebedden in Drente vroeger al een beetje raar, maar sinds een bezoek aan de beroemde steenrijen bij Carnac in Bretagne ben ik gefascineerd door megalitische bouwwerken. Je hebt ze in soorten. Er zijn grafkamers (hunebedden, dolmen, tombgraves), steenringen en steenrijen en ze zijn zonder uitzondering stokoud en loodzwaar. De ene heeft vaak nog een mooiere legende eromheen dan de andere. Verder wordt er een hoop onzin over geschreven, maar gelukkig ook heel zinnig. De beste schrijver vind ik Aubrey Burl. Hij weet als geen ander fascinatie, legenden en wetenschappelijk onderzoek onderhoudend te combineren.

Op dit moment ben ik bezig om alle door mij bezochte megalitische bouwwerken op de website te zetten, inclusief foto's en beschrijving. Dat is nog een heel werk, dus vanaf hier is de website in opbouw, zoals dat eufemistisch heet.

Definitie

Wat is nu precies een megalithisch bouwwerk?

Je kunt daar natuurlijk heel ingewikkelde wetenschappelijk verantwoorde definities voor verzinnen, maar het moet wel een hobby blijven. Megalithen komt van het Griekse "mega" (groot) en "lithos" (steen). Maar met grote stenen ben je er nog niet. Die komen volop in de natuur voor, moet je bijvoorbeeld maar eens naar de kust van Bretagne gaan. Ze moeten dus door mensen zijn neergezet. Nou zijn veel gebouwen door mensen gemaakt met behulp van grote stenen, dus dat is ook nog wat te ruimhartig. Daarom zet ik maar een tijdslimiet bij: ze moeten in de prehistorie neergezet zijn.

Kortom, met megalithen bedoel ik door mensen in de prehistorie neergezette bouwwerken, gemaakt met grote stenen.

Op deze definitie is best wat af te dingen. Toen de mens leerde schrijven is hij niet noodzakelijkerwijs gestopt met het bouwen van megalithen. Monumenten die dus later ontstaan zijn, maar veel op prehistorische bouwwerken lijken, beschouw ik nog wel degelijk als megalithen. Dat "groot" mag je ook wel wat ruim nemen. Bij sommige steenringen heb je het gevoel dat je de stenen zo onder je arm kan meenemen. Dat zal in de praktijk trouwens nog wel tegenvallen. En zelfs "steen" is niet heilig. Soms lijken bouwwerken heel erg veel op de stenen variant, maar zijn ze van bijvoorbeeld hout of aarde gemaakt. Dan ben ik toch nog geneigd ze megalitisch te noemen.

Mijn hobby beperkt zich tot laten we zeggen Europa. Dat is gewoon uit praktische redenen, want je vindt megalithen over de hele wereld.

Hobby

Het zal je hobby maar zijn, keien kijken! Wat is er zo leuk aan megalitische bouwwerken? Dat kun je eigenlijk verdelen in twee facetten. Het is interessant om er over te lezen en het is leuk om ze te bezoeken.

Welbeschouwd zijn deze bouwwerken één van de weinige tastbare links met de mens in de prehistorie. Natuurlijk, er wordt veel opgegraven en zo af en toe vindt men zelfs goed bewaarde mensen in het veen of onder een gletscher. Dat zegt een en ander over de fysieke gesteldheid en de leefomgeving van de prehistorische mens. Maar tot zijn gedachtenwereld kunnen we maar moeilijk doordringen. Er zijn per definitie geen geschreven bronnen en eigenlijk verschaffen verder alleen rotstekeningen een beetje inzicht op dit gebied. Jammer genoeg zijn boeken en artikelen over megalitische bouwwerken al gauw een prooi voor allerlei vage toestanden als druïden, aardstraling, paranormale verschijnselen en steenpraters. Het is schokkend om te zien hoe weinig zinnigs over dit onderwerp geschreven wordt. Dat is dan meteen wel weer een voordeel, want de zinnige literatuur is voor een amateurtje nog een beetje te overzien.

Die megalitische bouwwerken liggen opvallend vaak op landschappelijk mooie plekken. Dat maakt het bezoeken ervan over het algemeen zeer aangenaam. Zo'n bezoek begint nogal eens met het tweede woorddeel: zoeken. Het eerste probleem is vaak om de bouwwerken van natuurlijke stenen te onderscheiden. Niet geheel onlogisch staan ze in steenrijke gebieden en je wilt niet weten hoeveel stenen op natuurlijke wijze in een bepaald patroon liggen. Zeker als het te (be)zoeken monument uit niet al te grote stenen bestaat en een beetje toegetakeld is, kun je ze soms stomweg over het hoofd zien. Vaak zijn de gezochte stenen zodanig opgesteld dat ze eigenlijk maar van één richting goed te zien zijn. Het gebruik van een gedetailleerde stafkaart kan veel ellende voorkomen. Als je eenmaal je doel in het vizier hebt, moet je er nog zien te komen. Dat betekent dat je regelmatig dwars door weilanden moet banjeren, onder prikkeldraad door moet schuiven, koeien uit moet leggen dat je er toch echt langs wil enzovoorts. En soms valt het monument zelf tegen. Dan liggen er een paar verdwaalde stenen overgroeid door varens en kun je je nauwelijks voorstellen wat het ooit geweest moet zijn. Maar dat kan niet niet op tegen die keren dat je je op een welhaast magische plaats waant, met mooie stenen en prachtige en onvergetelijke uitzichten.

Kategoriën

Arbitraire indeling van megalitische bouwwerken en welke bezocht zijn.

Landen

Bezochte megalitische bouwwerken per land.

Boeken

Titel	Schrijver
From Carnac to Callanish	Aubrey Burl
Great Stone Circles	Aubrey Burl
The Stone Circles of Britain, Ireland and Brittany	Aubrey Burl
A Guide to the Stone Circles of Britain, Ireland and Brittany	Aubrey Burl
Prehistoric astronomy and ritual	Aubrey Burl
Kathedralen uit de steentijd	Herman Clerinx
The Standing Stones of Europe	Alistair Service and Jean Bradbery
Stonehenge complete	Christopher Chippindale
Hunebedden: Monumenten van een Steentijdcultuur	Evert van Ginkel, Sake Jager en Wijnand van der Sanden
Neolithic and Bronze Age Scotland	Patrick Ashmore
Landscapes of Neolithic Ireland	Gabriel Cooney
Neolithic Britain and Ireland	Caroline Malone
Nederland in de prehistorie	Leendert Kooijmans, Peter van den Broeke, Harry Fokkens, Annelou van Gijn (red.)

Verwijzingen

Naam	Opmerking
Geniet	Wine, beer, cigars and Newgrange
Kilmartin House Museum	Heel leuke website over de prehistorische Kilmartin Valley in Schotland
Megalith	Zeer goede steencirkel index voor het Verenigd Koninkrijk en Ierland
Megalithia	Informatieve site over enkele beroemde megalithen
The Megalithic portal	Portaal voor megalithen over de hele wereld
Megalithic walks	Verslagen van megalitische wandelingen
Megalithomania	Zeer informatieve website voor megalithen in Ierland
The Modern Antiquarian	Archeologisch nieuws van over de hele wereld, met name Groot-Brittanië
Mysterious Britain	Tussen allerlei paranormale ellende staat af en toe iets zinnigs
Pat's Place	Persoonlijke website van Pat O'Halloran
Stone circle webring	Ring van websites over steencirkels
Stone pages	Overzicht van Europese megalitische bouwwerken
Stones of wonder	Gids voor prehistorische monumenten in Schotland
Tempels op Malta	Overzicht van de prehistorische tempels op Malta